Gemeente Leeuwarderadeel.

De gemeente of grietenij Leeuwarderadeel was een van de oudste van Oostergo, het deel van Friesland ten oosten van de Bordine of Middelsee. De oudste schriftelijke bron geeft 1242 als eerste datum. De gemeente moet echter al (veel) ouder zijn geweest, de eerste bewoning telt al van ver voor het begin van de jaartelling. Driehonderd jaar v Christus is de eerste terpbewoning nabij Stiens en tweehonderd jaar v. Christus is daar sprake van in de buurt van Britsum.  Rond het jaar 1100 ontstaat formeel de latere gemeente. In 1456 komt het zuidelijk deel en in 1516 het gehele middentrimdeel onder stedelijk gezag. In 1944 wordt het zuidelijk en een deel van het middentrimdeel (Lekkum, Snakkerburen) mede onder invloed van de bezetter bij de gemeente Leeuwarden gevoegd. Het gemeentehuis staat tot 1965 nog in Huizum (Schrans). Daarna wordt Stiens de ‘hoofdplaats’ waar het gemeentehuis vanaf 1965 zetelt. Eind 2017 valt het doek voor deze oude gemeente definitief, door samenvoeging met de gemeente Leeuwarden, die eerst aan haar schoot was ontsproten.

De Documentatiestichting Leeuwarderadeel, kreeg formeel toestemming tot gebruik van het oude wapen.

Het wapen van Leeuwarderadeel verschijnt voor het eerst op de kaart van Friesland in de “Chronique ofte Historische geschiedenisse van Vrieslandt” van Winsemius uit 1622. Op een gekleurde versie van deze kaart wordt het wapen overgeleverd als: gevierendeeld; I. in zilver drie groene klavers, geplaatst 2 en 1; II, III en IV. in blauw een gouden leeuw. Daar er geen ouder bronnen betreffende het wapen bekend zijn, zou het wapen kunnen zijn ontstaan in de periode dat Keimpe Donia (1595 – 1616) of Ernst Harinxma Donia (1616 – 1634) grietman was. Of zij het wapen voor de grietenij inderdaad hebben bedacht is dus niet bekend. Hoewel er in diverse Doniawapens leeuwen voorkomen, vaak zwart op goud, hebben deze zeer waarschijnlijk niet model gestaan voor het grietenijwapen. De opzet van het wapen illustreert de drie ’trimdelen’ in de drie kwartieren met de Leeuwarder leeuw en in het eerste kwartier het totale plattelandsgebied van de grietenij, met de drie klavers opnieuw als verwijzing naar de drie trimdelen.    Het wapen heeft in de loop der eeuwen geen noemenswaardige veranderingen ondergaan. Doch zoals bij vele grietenijwapens het geval was, zijn er ook van het wapen van Leeuwarderadeel kleurvarianten bekend. Zo worden in het wapenboek Schoemaker (1695) en in de atlas van Schotanus (1718) de leeuwen in groen afgebeeld. Verder is de plaatsing van de drie klavers, welke in de oudste bronnen als 2 en 1 waren geplaatst, gewijzigd in 1 en 2. Op 25 maart 1818 wordt het wapen door de Hoge Raad van Adel als volgt bevestigd: “gevierendeeld; het 1^e van zilver beladen met 3 groene klaverbladen staande 1 en 2; het 2^e, 3^e en 4^e van lazuur beladen met een klimmende leeuw van goud, getongd van keel. Het schild gedekt met een gouden kroon.”
De leeuwen hebben waarschijnlijk hun rode tong de danken (wijten) aan een kaart met daarop het aldus ingekleurde wapen, die als voorbeeld voor de aanvraag van de wapenvastlegging heeft gediend. Historisch gezien is dit niet juist, daar de Leeuwarder leeuw altijd geheel van goud is geweest.

De Vlag (zie voor meer informatie de website van de Documentatiestichting)

De vlag bestaat uit drie horizontale banen van blauw, geel en blauw met aan de broekzijde een gelijkbenige driehoek van wit, waarop een klaverblad van groen.
Na discussie wordt het ontwerp van de Fryske Rie foar Heraldiek voor de vlag vastgesteld door de gemeenteraad. De kleuren zijn afgeleid van het wapen, de drie banen vertegenwoordigen de drie “trimdelen”, terwijl de klaver het agrarische karakter van de gemeente weergeeft.